www.DrFree-Health.com همگام با بهداشت تغذیه جامعه
كشف ويتامين ها سبب تولد علم تغذيه گرديد. واژه ويتامين براي توضيح گروهي از ريز مغذي هاي ضروري كه داراي معيارهاي زير هستند به كار مي رود:
-تركيب آلي متفاوت از چربي، كربوهيدرات و پروتئين
_تركيبات طبيعي در غذاها كه معمولا در مقادير كم وجود دارند.
_توسط ميزبان در مقادير كافي براي تامين نيازهاي طبيعي فيزيولوژي سنتز نمي شوند.
_براي اعمال فيزيولوژي طبيعي معمولا در مقادير كم ضروري هستند (شامل نگهداري، رشد، تكامل و توليد مثل).
_ فقدان يا استفاده كم آن ها سبب سندرم خاص كمبود مي شود.
ويتامين ها در دو گروه : ويتامين هاي محلول در چربي و ويتامين هاي محلول در آب جاي مي گيرند. عملكرد ويتامين ها در سلامت انسان بسيار گسترده است و اغلب شامل نقش هايي در بيان ژن مي باشد. نتايج مطالعات نشان داده اند كه كمبود برخي از ويتامين ها به ايجاد بيماري هايي كمك مي كنند كه در حالت عادي در ارتباط با وضعيت ويتامين نمي باشند.
ويتامين هاي محلول در چربي
اين ويتامين ها در بخش هاي چربي مانند سلول مانند غشاها وجود دارند و براي جذب مناسب در بدن به چربي نياز دارند. اين گروه از ويتامين ها به زير گروهاي : ويتامين A، ويتامين D، ويتامين E و ويتامين K طبقه بندي مي شود.
_ ويتامين A
كبد نقش مهمي در انتقال و ذخيره ويتامين A دارد. در حدود 50 تا 80 درصد از ويتامين A مصرفي در كبد ذخيره مي شود. بافت هاي ديگري نظير ريه ها، كليه ها و بافت چربي نيز مقداري از ويتامين A را در خود ذخيره مي كنند. اين ويتامين نقش اساسي در بينايي، رشد و تكامل، عملكرد سيستم ايمني و توليد مثل دارد. ويتامين A پيش ساخته تنها در منابع حيواني و در محل هاي ذخيره ويتامين مانند جگر، چربي شير و تخم ماكيان وجود دارد. غلظت بالايي از ويتامين A در روغن كبد ماهي كاد و هاليبوت يافت مي شود. ويتامين A در منابع گياهي به صورت تركيب پيش ساز آن يعني كاروتنوئيدها يافت مي شوند كه اين تركيبات در بدن به شكل نهايي ويتامين A تبديل مي شوند. سبزيجات تيره برگ مانند اسفناج، بروكلي، برگ چغندر، سبزيجات مخلوط، كدو سبز و سبزيجات و ميوه هاي زرد- نارنجي مانند هويج، كدو حلوايي،
گوجه فرنگي، سيب زميني، زردآلو، انبه از منابع خوب اين ويتامين هستند.
كمبود ويتامين A حتي قبل از ظهور علائم باليني آن سبب افزايش مرگ و مير كودكان مي شود. يكي از اولين علائم كمبود ويتامين A اختلال در بينايي است كه موجب “شب كوري” مي شود. شب كوري اختلالي است كه طي آن فرد توانايي تطابق به تاريكي يعني توانايي ديد از يك محيط روشن به محيط تاريك را از دست مي دهد. يكي ديگر از علائم كمبود ويتامين A افزايش استعداد ميزبان به عفونت هاي باكتريايي، ويروسي يا انگلي به ويژه عفونت هاي تنفسي مي باشد.
علائم كمبود ويتامين A با مقادير مناسب خوراكي درمان مي شود اما دريافت مقادير بالاي اين ويتامين كه بيش از ظرفيت ذخير كبدي باشد سبب مسموميت و بيماري كبدي مي شود.
_ ويتامين D
ويتامين D به عنوان ويتامين نور خورشيد شناخته شده است زيرا مقدار تماس معمولي با نور خورشيد براي بيشتر مردم جهت توليد ويتامين D مورد نياز آن ها با استفاده از نور ماوراي بنفش و كلسترول در پوست كافي است. از آنجايي كه اين ويتامين مي تواند در بدن توليد شود و به رژيم غذايي نيازي ندارد، داراي معيارهاي يك هورمون است. مواجهه بازوها و پاها يا دست ها، بازوها و صورت با نور خورشيد به مدت 5 تا 10 دقيقه دو تا سه بار در هفته براي ساخت مقادير كافي ويتامين D در بدن كافي است. استفاده از ضد آفتاب ها، پوشش بدن، ممانعت عبور اشعه توسط شيشه پنجره ها يا آلودگي هوا در مناطق صنعتي مانع از تامين ويتامين D مي گردد.
ويتامين D نقش مهمي در تامين تعادل كلسيم در بدن و سلامت استخوان ها و دندان ها دارد. علاوه بر اين بر روي صدها ژن نيز اثر گذار است. ويتامين D ساخته شده در پوست توسط جريان خون به بافت هاي محيطي و كبد منتقل مي شود. اين ويتامين در تمايز، تكثير و رشد سلولي در بسياري از بافت ها شامل پوست، عضلات، پانكراس، اعصاب و سيستم ايمني نقش دارد. كمبود اين ويتامين بر شروع اختلالاتي نظير MS، بيماري هاي قلبي عروقي و اختلالات عصبي مرتبط با ديابت اثرگذار است. همچنين سبب بروز شكستگي استخوان، افزايش خطر سرطان هاي شايع، پرفشاري خون و بيماري هاي خود ايمني مي شود.
افرادي كه هميشه خود را در برابر نور خورشيد محافظت مي كنند مانند افرادي كه دائم در محيط هاي بسته هستند، افرادي كه شب كارند و روز در خانه مي مانند يا در نواحي آلوده زندگي مي كنند نيازمند مكمل ويتامين D مي باشند. شير غني شده با ويتامين D، روغن كبد ماهي، غلات غني شده با ويتامين و تخم مرغ منابع غذايي دريافت ويتامين D مي باشند. دريافت زياد اين ويتامين از مكمل ها سبب ايجاد مسموميت و رسوب كلسيم در بافت هاي نرم بدن نظير كليه، ريه، قلب، گوش و بروز اختلالاتي در اين اندام ها مي شود.
_ ويتامين E
ويتامين E مهمترين آنتي اكسيدان محلول در چربي است كه نقش عمده اي در محافظت بدن از اثرات مخرب اكسيدان ها دارد كه به طور متابوليكي تشكيل شده يا در محيط وجود دارند. اين ويتامين تنها در گياهان ساخته مي شود و به طور عمده در محصولات گياهي وجود دارد. غني ترين منبع آن روغن هاي گياهي هستند. از آنجايي كه ويتامين E در آب نامحلول است با پختن در آب از بين نمي رود اما با سرخ كردن غذا تخريب مي شود.
كمبود ويتامين E در انسان شايع نيست و تنها در افرادي كه سوء جذب چربي دارند مشاهده شده است. كمبود اين ويتامين با اختلالات عصبي-عضلاني، سيستم عروقي و توليد مثل در ارتباط است. ويتامين E كمترين خاصيت مسموميت زايي را دارد اما با اين وجود، دريافت بالاي ويتامين E از مكمل ها مانع جذب ساير ويتامين هاي محلول در چربي مي شود.
_ ويتامين K
ويتامين K علاوه بر انعقاد خون، در تشكيل استخوان، تنظيم عملكرد آنزيم هاي مختلف و تنظيم التهاب نقش دارد. شكل طبيعي ويتامين K توسط گياهان سبز سنتز مي شود. بروكلي، كلم، برگ هاي سبز شلغم و برگ هاي سبز تيره كاهو داراي بيشترين مقادير اين ويتامين هستند. ساير منابع اين ويتامين شامل محصولات لبني، گوشت ها، تخم ماكيان، ميوه ها، غلات و روغن هاي گياهي مي باشد. اين ويتامين با روش هاي معمول پخت غذا در آب از بين نمي رود اما در تماس با نور و مواد قليايي تخريب مي شود.
عمده ترين علامت كمبود ويتامين K خونريزي است كه در موارد شديد مي تواند سبب كم خوني كشنده شود. كمبود اين ويتامين در انسان نادر است و با سوء جذب چربي، بيماري كبدي يا تخريب فلور روده در نتيجه درمان طولاني مدت با آنتي بيوتيك ها ارتباط دارد.
منبع : Krause’s Food and the Nutrition Care process
